بسم الله الرحمن الرحیم

عرض سلام و احترام دارم به همه همکاران گرامی در شورای اسلامی شهر، مدیران و پرسنل پر تلاش شهرداری کلان‌شهر شیراز، اصحاب محترم رسانه؛

در ابتدا 1 بهمن ماه، زادروز شاعر حماسه‌سرای ایرانی، فردوسی بزرگ را تبریک عرض می‌نمایم. همچنین 29 دیماه روز ملی هوای پاک را گرامی می‌دارم و امیدوارم با همکاری همه ارگان‌های دخیل در این موضوع، شاهد بهبود شرایط زیست محیطی شهرمان باشیم. اما روز ملی هوای پاک بهانه‌ای شد تا نطق پیش از دستور خود در رابطه با توسعه حمل‌و‌نقل همگانی و غیرموتوری، ضرورت‌ها، ‌نیازمندی‌ها و کاستی‌های موجود در این زمینه را ارائه نمایم.

در رابطه با ضرورت توسعه حمل‌و‌نقل همگانی و غیرموتوری، بسیار صحبت شده است و به نظر می‌رسد همگی به یک اجماع رسیده باشیم که رفع مشکل حمل‌و‌نقل و ترافیک کلان‌شهرها، راهی جز توسعه حمل‌و‌نقل همگانی و غیرموتوری نداشته باشد. همچنان که تلاش سایر کلان شهرهای کشور و البته سایر شهرهای توسعه یافته و درحال توسعه دنیا نیز در همین راستا می‌باشد. با این حال، این پرسش در ذهن هر شهروندی ایجاد می‌شود که منظور از توسعه حمل‌و‌نقل همگانی و غیرموتوری چیست؟ و چه اقداماتی بایستی در این راستا انجام داد؟

همچون هر پروژه دیگری، توسعه حمل‌و‌نقل همگانی و غیرموتوری نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق، استفاده از نیروی انسانی متخصص، پرتلاش و چابک، و از همه مهم‌تر مدیریتی منسجم و پشتکاری مثال زدنی جهت تحقق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته است. به جز این، همان‌طور که سالها اصرار بر ساخت پل‌ها و زیرگذرها متعدد در سطح شهر وجود داشت و متاسفانه امروز شاهد بروز گره‌های ترافیکی در محدوده برخی از همان پل‌ها و زیرگذرها هستیم، اقدام بدون برنامه و مدیریت منسجم در راستای حمل‌و‌نقل همگانی و غیرموتوری نیز می‌تواند ما را به سرنوشت مشابهی دچار نموده و بعد از مدتی، همچنان دستاوردی نداشته باشیم! آفت همه این پروژه‌ها، سطحی‌نگری‌، عدم جامع‌نگری و آینده‌نگری و ضعف در مدیریت منسجم آنها است. ضعف‌های مذکور تا آنجا می‌توانند بحران‌زا باشند که گاه اقدامات صورت گرفته که بعضا بسیار پرهزینه هستند را بی‌اثر و بی‌فایده می‌کنند. در این زمینه، توجه همه حضار را به چند عدد مختصر اما بسیار پر معنا از مطالعات جامع حمل و نقل شهر شیراز در سال‌های 1378 و 1394 جلب می‌کنم. در سال 1378 سرانه ناوگان اتوبوسرانی فعال در خطوط، یک اتوبوس به ازای هر 3000 نفر و سهم اتوبوسرانی از کل سفرهای شهری در حدود 26.5٪ بوده است. در سال 1394 سرانه ناوگان، یک اتوبوس به ازای تقریبا هر 2400 نفر و سهم اتوبوسرانی از کل سفرهای شهری در حدود 12.4٪ بوده است. به عبارت دیگر، علیرغم توسعه کمی حمل‌و‌نقل همگانی، میزان استفاده از آن کاهش چشمگیری داشته است! و این بدان معنا است افزایش سهم حمل‌و‌نقل همگانی در کنار توسعه کمی آن، به طور قابل توجهی به ارتقای کیفیت آن وابسته است. با این وجود، آیا می‌توان شاهد تندروی و کندروی ناوگان اتوبوس و آن هم بر مبنای سلیقه راننده بود و آنگاه انتظار افزایش سهم اتوبوسرانی را داشت؟ آیا با همپوشانی زیاد خطوط با یکدیگر و تقابل و رقابت شیوه‌های مختلف حمل‌و‌نقل همگانی (یعنی مترو، اتوبوس و تاکسی) با یکدیگر، توقف اتوبوس در هر نقطه و خارج از ایستگاه، رفتار نامناسب برخی از رانندگان با شهروندان، عدم رعایت نظافت لازم در برخی از ناوگان و بسیاری دیگر از موارد می‌توان از شهروندان توقع داشت که خودروی شخصی خود را کنار بگذارند و از حمل‌و‌نقل همگانی استفاده نمایند؟! اگر منصفانه قضاوت کنیم، پاسخ این سوالات چیزی جز "خیر" نخواهد بود. اما چاره کار کجاست؟

نابسامانی و ناهماهنگی در بین شیوه‌های مختلف حمل‌و‌نقل همگانی، معضلی است که از دیرباز در شهر شیراز وجود داشته و از جمله اولویت‌های اصلی کمیسیون عمران، حمل‌و‌نقل و ترافیک شورای پنجم اسلامی شهر نیز بوده است. بر این اساس، در تاریخ 10/10/96 در کمیسیون مصوب شد که معاونت حمل‌و‌‌نقل با اخذ مشاور ذیصلاح نسبت به انجام مطالعه حمل‌ونقل همگانی یکپارچه اقدام نماید که طی آن هماهنگی و یکپارچگی لازم بین قطارشهری و اتوبوس و تاکسی ایجاد خواهد شد. به علت عدم تحقق، موضوع در جلسه مورخ 9/12/96 با شهردار محترم و مدیران حوزه حمل‌و‌نقل و در جلسات مورخ 26/01/97 و 24/04/97 کمیسیون برای چندمین بار مطرح و بر انجام سریع آن تاکید شد. اما همچنان این تاکیدها و تذکرها موثر واقع نشد و در تاریخ 01/05/97 در صحن علنی شورا به شهردار محترم بابت این موضوع تذکر کتبی داده شد که متاسفانه آن نیز تاکنون موثر نبوده است. در تاریخ 04/06/97 انجام موضوع و ضرورت و اهمیت آن تذکر داده شد و یادآوری گردید. در تاریخ 08/10/97 طی نامه‌ای به شهردار محترم که رونوشت به سایر اعضای محترم شورا نیز ارسال شد، از عدم انجام موضوع شکایت شد و خواستار توضیح در مورد تاخیرهای مکرر به وجود آمده شدم. همه این تلاش‌ها که تقریبا حدود 13 ماه طول کشیده هنوز حتی منجر به عقد قرارداد با مشاور نیز نشده است. امروز سوالی که ذهن بنده، سایر اعضای محترم شورا، بخش خصوصی و رانندگان زحمتکش اتوبوسرانی و تاکسیرانی و همه شهروندان را به خود مشغول کرده این است که به راستی علت این همه تعلل آن هم در مرحله عقد قراردادی که شهردار محترم نیز دستور واگذاری آن را صادر کرده است، چیست؟ چرا این موضوع به سرانجام نمی‌رسد؟! و سوالات متعدد دیگری که به نظر می‌رسد پاسخ قانع‌کننده‌ای برای آن وجود ندارد.

لازم به ذکر است که تحقق این یکپارچگی سبب ایجاد وضعیت برد-برد می‌شود که همگان از آن سود خواهند برد. با افزایش کیفیت خدمات، مسافران سیستم افزایش می‌یابد که منافع بهره‌برداران ناوگان و شرکت‌های بخش خصوصی را تامین می‌نماید. از سویی دیگر، با افزایش تعداد مسافران و رشد درآمد بخش خصوصی، میزان یارانه‌ای که شهرداری پرداخت می‌کند کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت. علاوه بر این، وضعیت‌ کسب و کار ناوگان تاکسیرانی نیز با تعریف فرصت‌های جدید و مکمل خدمات مترو و اتوبوس و نه رقیب آن، بهبود چشمگیری می‌یابد؛ و از همه مهم‌تر، رضایت شهروندان حاصل می‌شود. افسوس که شعارهای زیبای انسان‌محوری زیاد سر داده می‌شود اما اراده‌ای بر تحقق آن که اصلاح و بهبود کیفیت خدمات حمل‌و‌نقل همگانی نیز یکی از مهم‌ترین ارکان این شعار محسوب می‌شود، وجود ندارد!!!

اما موضوع دوم نطق امروز، در رابطه با حمل‌و‌نقل غیرموتوری و به طور خاص دوچرخه‌سواری است. نگاه مترقی در دنیای امروز در حوزه حمل‌و‌نقل، نگاه و توجه به انسان است و نه وسایل‌نقلیه. خودروها ابزارهایی هستند برای رسیدن به هدف اصلی و نه خود هدف. متاسفانه نه تنها شیراز، بلکه سایر کلان شهرهای ایران نیز به معضل خودرومحوری دچار شده‌اند. به گونه‌ای که بدون خودرو، انگار که زندگی شهری دارای نقص و کمبودی است. اگرگذشته‌های نه چندان دور خود را به یاد آوریم، یادمان خواهد آمد که پدران ما برای رفتن به محل کار از دوچرخه استفاده می کردند؛ خریدها با دوچرخه می‌شد و حتی می‌شد به عنوان معلم و دانش‌آموز به مدرسه رفت و حتی کارمندان با دوچرخه به اداره می‌رفتند. چه شده است که امروز استفاده از دوچرخه عجیب به نظر می‌رسد و در بهترین حالت از دوچرخه هر از گاهی به عنوان تفریح استفاده می‌کنیم؟ فرهنگ دوچرخه‌سواری که ما از دست داده‌ایم، امروز در شهرهای مترقی دنیا به عنوان یکی از ارزشمندترین سرمایه‌های آن شهر محسوب می‌شود. در برخی از این شهرها تا40 درصد از سفرهای کاری و تحصیلی با دوچرخه انجام می‌شود! تصور کنید که این وضعیت در شیراز وجود می‌داشت؛ چقدر شهر ما زیباتر، شهروندان سالم‌تر و شاداب‌تر و به همان میزان اداره شهر با هزینه‌ای به  مراتب کمتر انجام می‌شد. همین آرزو یا به عبارت بهتر، دغدغه باعث شد که ما نیز همچون شهرهای مترقی به این سمت حرکت کنیم که گام اول آن نیز با ایجاد حدود 8 کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه در هسته مرکزی شهر آغاز شده است. این مسیرها مهم‌ترین نیاز دوچرخه‌سواران که همان تامین ایمنی لازم است را فراهم می‌آورند و به زودی نیز امکان ارائه دوچرخه رایگان به شهروندان نیز فراهم می‌آید. علت آنکه این اقدام از مرکز شهر شروع شده آن است که هم تجربیات گذشته در ایجاد این تسهیلات در محدوده‌های اطراف شهر همچون بولوار رحمت چندان موفق نبوده و هم آنکه به دلیل وجود کاربری‌های جذاب و تجمع بیشتر سفرها در محدود مرکزی شهر، پتانسیل استفاده از دوچرخه بسیار بیشتر از نقاط دیگر است. هر چند که در ادامه و به تدریج، این اقدام به سایر معابر سطح شهر نیز تسری می‌یابد.  به هر صورت ایجاد این تغییر ممکن است، در ابتدا برای برخی شهروندان سخت باشد و مشکلاتی را به وجود آورد ولی باور کنیم که برای ساختن شهری بهتر و تامین منافع همگانی، چاره‌ای جز این تغییرات نداریم و در این مسیر، بدون مشارکت شهروندان گرامی و سایر ارگان‌ها همچون پلیس محترم این مهم عملیاتی نخواهد شد.

با وجود همه اهمیت و ضرورتی که دوچرخه‌سواری و ترویج فرهنگ استفاده از آن به عنوان یکی از شیوه‌های موثر حمل‌و‌نقلی برای شهر دارد، اما کاستی‌هایی نیز در همین فاز اول وجود دارد که به منظور اثرگذاری بیشتر طرح بایستی در اسرع وقت برطرف گردد. از جمله این مشکلات نبود مطالعات و جزییات کافی قبل از اجرای پروژه، عدم ارائه دوچرخه به شهروندان و تامین زیرساخت‌های مربوطه (همچون ایستگاه‌های دوچرخه و چرخ‌بندها و نحوه استفاده از کارت‌بلیت در دریافت دوچرخه) و همچنین عدم تنظیم شیوه‌نامه مربوط به آن است که تاکنون می‌بایست آماده می‌شد. از سویی دیگر، مسیرهای ویژه ایجاد شده همچون نهالی نحیف است که توانمندسازی آن مستلزم صیانت از آن می‌باشد که همکاری موثر پلیس محترم در برخورد با متخلفین و البته استفاده از ابزارهای هوشمند توسط حوزه معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک جهت نظارت بر آنها را می‌طلبد. علاوه بر این مسائل، سرمایه‌گذارانی نیز علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌باشند که در یک مورد نیز منجر به عقد قرارداد شده ولی تمایل بر این بوده که کار توسط خود شهرداری صورت پذیرد و موضوع قرارداد مذکور تاکنون عملیاتی نشده است. لذا تحقق این موضوع اهتمام بیشتر شهردار محترم و معاون محترم حمل‌و‌نقل و ترافیک را می‌طلبد.

امید است که با تلاش صادقانه و جدیت، شهری بهتر بسازیم.